Kultura rozwiń menu
Serwis używa plików cookies zgodnie z polityką prywatności pozostając w serwisie akceptują Państwo te warunki

Uniwersytet Jagielloński

Uniwersytet Jagielloński to najstarsza polska uczelnia, powołana przez króla Kazimierza Wielkiego aktem erekcyjnym z 12 maja 1364 roku. Swoją działalność rozpoczęła w 1367 roku, jako Studium Generale, oferując naukę na trzech wydziałach: sztuk wyzwolonych (jedna katedra), medycyny (dwie katedry) i prawa (3 katedry prawa kanonicznego i 5 prawa rzymskiego). Król Kazimierz Wielki nie uzyskał zgody Papieża Urbana V na uruchomienie najbardziej prestiżowego wówczas wydziału teologicznego. Uczelnia utworzona została według wzoru włoskiego: stanowiła korporację studencką, której rektora wybierali żacy spośród siebie. Studenci mieszkali w kwaterach prywatnych. Pierwsza bursa, zwana później Bursą Jagiellońską, powstała dopiero w 1409 r. na rogu ulic Gołębiej i Wiślnej. Ufundował ją dla studentów z Litwy i Rusi Jan Isner, pierwszy profesor teologii.

Prawdopodobnie pierwsze wykłady miały miejsce na Wawelu. Król Kazimierz Wielki planował budowę siedziby dla uniwersytetu na Kazimierzu. Wszelkie plany przerwała jednak nieoczekiwanie, w 1370 roku, śmierć króla. Jego następca, Ludwik Węgierski, nie dbał o sprawy uczelni, stąd właściwie jej działalność zakończyła się wraz ze śmiercią Kazimierza Wielkiego. Dopiero królowa Jadwiga z Andegawenów i król Władysław Jagiełło, doprowadzili do odnowienia Uniwersytetu. Dzięki nim prowadził - wprawdzie bardzo ograniczoną - działalność w roku 1390 i 1392, później zaś, zapisane w testamencie (1399 r.) na rzecz rozwoju uczelni przez Królową Jadwigę klejnoty, umożliwiły odnowienie uniwersytetu w nowym, pełnym już kształcie, tj. z czterema wydziałami typowymi dla średniowiecznych uniwersytetów. Udało się bowiem, jeszcze w 1397 r., uzyskać zgodę papieża Bonifacego IX na otwarcie czwartego wydziału - teologicznego, będącego wówczas dla każdego z profesorów ukoronowaniem kariery naukowej. W ten sposób na fundamentach Studium Generale powstała Wszechnica Jagiellońska. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 26 lipca 1400 roku. Pierwsze wykłady odbyły się w tym dniu, w zakupionej specjalnie dla potrzeb uczelni, od rodziny Pęchęrzów z Rzeszotar, obszernej kamienicy u zbiegu ulic św. Anny i Jagiellońskiej, obecne Collegium Maius. Fragment autentycznego muru tego domu pochodzącego z około 1300 roku można oglądać do dziś w podziemiach Collegium Maius.

Król Władysław Jagiełło odszedł od zastosowanego przez Kazimierza Wielkiego włoskiego modelu korporacyjnego, jako wzorcowego systemu organizacyjnego uczelni. Przyjął model paryski, zgodnie z którym już nie student miał być rektorem uczelni. Pierwszym rektorem odnowionej uczelni został w 1400 roku Stanisław ze Skalbmierza (rok urodzenia nieznany - zmarł w 1431 r), uważany za jednego z twórców nowoczesnego prawa międzynarodowego. Ponadto studenci mieli mieszkać w specjalnych bursach, które planowano wybudować.

Z uniwersytetem tamtych czasów związane były tej miary postaci jak Paweł Włodkowic, Marcin Bylica, Jan z Głogowa, Maciej Miechowita, i wielu innych, zaliczanych do czołówki najświatlejszych umysłów ówczesnej Europy. Tu powstawały pierwsze prace naukowe, porządkujące choćby ortografię polską, pióra Jakuba Parkosza z Żurawicy, a do najznamienitszych wychowanków należał Mikołaj Kopernik. Jego pomnik, odsłonięty w 1900 r. na dziedzińcu Collegium Maius, obecnie stoi przy Plantach, przed Collegium Witkowskiego, przeniesiony w to miejsce w 1953 roku. Krakowianie nie pamiętają już ukutej w tamtych czasach złośliwej dykteryjki:

Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię,
Polskie wydało go plemię.
A Estreicher z dziekanami
Wstawili go pod krzakami...

Stanisław Dziedzic, Alma Mater Jagiellonica, Kraków 2005



Wśród najbardziej znanych budynków uniwersyteckich warto wymienić - poza Collegium Maius (do połowy XV w. nazywanym Kolegium Królewskim lub Jagiellońskim), Collegium Iuridicum (ufundowane dla prawników w 1403 r.), Collegium Minus (powstałe w 1449, przeznaczone dla młodszych profesorów wydziału sztuk wyzwolonych), nieistniejące już dziś kolegia Medicinae i Novum (przy ul. Brackiej), Kolegium Nowodworskiego (z 1643 r.), neogotyckie kolegia Novum (powstałe w miejscu starej Bursy Jeruzalem z 1454 r.) i Witkowskiego. W otwarciu Collegium Nowodworskiego uczestniczył uczeń uniwersyteckiej szkoły średniej, późniejszy król polski - Jan Sobieski. Trzy wieki później - w 1939 r. - na dziedzińcu tegoż budynku debiutował jako aktor przed krakowską publicznością student polonistyki UJ, 19-letni Karol Wojtyła, później pracownik naukowy UJ, w końcu - jako papież Jan Paweł II - doktor honoris causa wszechnauk UJ.

Dokumentowaniem dziejów uniwersytetu zajmuje się powołane przez prof. Karola Estreichera (1906-1984) Muzeum UJ mieszczące się w Collegium Maius. Bogate zbiory tego muzeum, to często unikatowe eksponaty: cenne astrolabia (przyrządy astronomiczne używane do XVIII wieku w celu wyznaczania położenia ciał w sferze niebieskiej), globusy i zegary słoneczne (w tym tzw. Globus Jagielloński z ok. 1510 roku z zaznaczonym po raz pierwszy kontynentem odkrytej Ameryki, czy instrumentarium Marcina Bylicy - globus nieba z astrolabium i dwoma zegarami słonecznymi), lunety, pompy próżniowe, mikroskopy, bogata galeria portretów profesorów i darczyńców Uniwersytetu, pamiątki po wielkich Polakach.

Pamiętając o roli królowej Jadwigi i króla Władysława Jagiełły, podkreślając ich znaczenie dla uniwersytetu, w 1818 roku oficjalnie nadano uczelni nową nazwę, Uniwersytet Jagielloński.

W 1964 r. Uniwersytet Jagielloński obchodził 600-lecie swego istnienia. Jubileusz ten zbiegł się z rozbudową uczelni. Instytuty Fizyki i Matematyki, Zoologii i Geologii otrzymały nową siedzibę, a dzięki zapisowi w testamencie Ignacego Jana Paderewskiego udało się zebrać część środków z tantiemów z tytułu praw autorskich wielkiego artysty i wybudowano Collegium Paderevianum, w którym zlokalizowano instytuty języków nowożytnych.

Uroczystości Jubileuszu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego, trwały dwa lata, a ich apogeum przypadło na rok 2000. Przy tej okazji doprowadzono do rozbudowy kolejnych uniwersyteckich obiektów, które możemy dziś podziwiać w pełnej okazałości - nowe skrzydło gmachu Biblioteki Jagiellońskiej (powierzchnia 15.400m2), campus uniwersytecki w Pychowicach, czy otwarte w 2005 roku Auditorium Maximum - usytuowane tuż za Collegium Paderevianum.




Bibliografia:
1. "Nauk przemożnych perła" [w:] Kronika Krakowa, opr. zespół pod kier. Mariana B. Michalika, Warszawa 1996, s.45.
2. Wielkie odnowienie Uniwersytetu krakowskiego [w:] Kronika Krakowa, opr. zespół pod kier. Mariana B. Michalika, Warszawa 1996, s.51.
3. "Stare kolegium" uniwersyteckie w Kazimierzu [w:] Kronika Krakowa, opr. zespół pod kier. Mariana B. Michalika, Warszawa 1996, s.46.
4. Stanisław Dziedzic, Alma Mater Jagiellonica, Wydawca: Fundacja dla Uniwersytetu Jagiellońskiego (Wydanie III uzupełnione), Kraków 2005.
5. Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Wydawnictwo WAM, Kraków 2006.

Znajdź
Nazwa Kategoria Mapa

Auditorium Maximum

Krupnicza 33 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Iuridicum

Grodzka 53 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Maius

Jagiellońska 15 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Minus

Gołębia 11 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Novum

Gołębia 24 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Nowodworskiego

św. Anny 12 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Paderevianum

al. Mickiewicza 9 Kraków

Pokaż na mapie

Collegium Witkowskiego

Gołębia 13 Kraków

Pokaż na mapie
Powrót