Synagoga Izaaka (Ajzyka)

Synagoga Izaaka – największa z kazimierskich i przez wielu uznawana za najładniejszą krakowską synagogę – jest monumentalną, wydłużoną budowlą, udekorowaną barokowym portalem wejściowym od ul. Izaaka. W 1924 r. do dobudowano schody na galerię dla kobiet (babiniec).

Ufundował ją w 1638 r. kupiec Izaak Jakubowicz (Ajzyk reb Jekeles, reb Ajzyk). Fundator  był seniorem gminy żydowskiej i jednym z najzamożniejszych przedstawicieli społeczności żydowskiej. Rozpoczęcie inwestycji nie było jednak łatwe, gdyż spotkała się ona początkowo ze sprzeciwem duchowieństwa kazimierskiego i biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika. Ostatecznie zgoda króla i biskupa krakowskiego pozwoliła na rozpoczęcie i sfinalizowanie prac.

Do 1939 r. przed bożnicą odbywały się targi rybne. W czasie okupacji Niemcy okradli i zdewastowali świątynię,  zamieniając ją na warsztaty.

Po II wojnie światowej zdewastowane wnętrze synagogi prowizorycznie wyremontowali i przystosowali do swych potrzeb krakowscy artyści. Do 1969 r. mieściły się tu pracownie rzeźbiarskie. Kolejny użytkownik – pracownie Konserwacji Zabytków w Krakowie – przeprowadził remont generalny w latach 1983-1992, a następnie budynek odzyskała Gmina Wyznaniowa Żydowska.

Surowa prostokątna sala z wysokim sklepieniem kolebkowym, ozdobiona jest ujętymi w ramy stiukami. Wczesnobarokowe wnętrze synagogi nasuwa porównania z wnętrzami kilku krakowskich kościołów i pałaców z tamtego okresu. Zwraca uwagę arkadowa galeria dla kobiet. Podczas prac konserwatorskich natrafiono na XVII-wieczne polichromie. Zrekonstruowano też aron ha-kodesz (szafa ołtarzowa, w której przechowuje się zwoje Tory), zwieńczony przerwanym przyczółkiem i wypukłymi tablicami dekalogu.

W 2007 r., gmina wydzierżawiła synagogę jednej ze wspólnot chasydzkich, która ją użytkowała do 2018 r. Obecnie synagoga pełni funkcje sakralne i muzealne.