Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu
| Kategoria: | Poza głównymi trasami |
| Obiekt jest oddziałem | Poza głównymi trasami |
| Adres: | Benedyktyńska 37, 30-398 Kraków |
Opis
Opactwo położone jest na wysokim wapiennym wzgórzu, wznoszącym się nad Wisłą, przy dogodnej przeprawie na jej drugi brzeg. Dzięki temu było dobrym miejscem do kontrolowania przewozów przez rzekę i wyśmienitym punktem obronnym.
Do dziś niejasne są początki opactwa. Kronikarz Jan Długosz i tradycja tyniecka utrzymują, że założył je książę Kazimierz Odnowiciel, który w 1044 roku miał osadzić tu zakon benedyktynów. Niektórzy archeolodzy przesuwają powstanie opactwa o kilka dziesięcioleci - na lata 70. XI wieku. Z tego bowiem czasu pochodzą fragmenty pierwszej tynieckiej bazyliki, ufundowanej przez króla Bolesława Śmiałego. Kamieniarka, która pozostała po tym pierwszym kościele świadczy, że musiał on być bardzo bogato zdobiony. Tyniecki klasztor musiał być także potęgą gospodarczą - jego opata nazywano „opatem stu wsi".
Opactwo silnie ufortyfikowano w pierwszej połowie XIII wieku i od tej pory wielokrotnie spełniało funkcje warowni broniącej dostępu do Krakowa. Z różnym, niestety, skutkiem. W 1260 roku splądrowali i spalili je Tatarzy, obrabowano je także podczas walk pomiędzy księciem Władysławem Łokietkiem a królem polskim i czeskim Wacławem. Zniszczony kościół odbudowano w stylu gotyckim, w XVI wieku nadano mu renesansowe formy, a wreszcie zbarokizowano (pocz. XVII w.). O dzisiejszym wyglądzie kościoła zadecydowały także zmiany w drugiej połowie XVIII wieku - z tego czasu pochodzi urządzenie wnętrza i monumentalna dwuwieżowa fasada.
Austriacy skasowali opactwo w 1816 roku i od tego czasu przez ponad sto lat przechodziło z rąk do rąk, coraz bardziej niszczejąc. Zatroszczył się o nie dopiero w okresie międzywojennym arcybiskup krakowski Adam Stefan Sapieha. Doprowadził on do przekazania opactwa belgijskiemu zakonowi benedyktynów, którzy odnowili działalność zakonu w Tyńcu w 1939 roku. Po drugiej wojnie światowej rozpoczęto prace nad odnowieniem i rekonstrukcją obiektu, które trwają właściwie do dzisiaj. W 2008 roku oddano do użytku dawną bibliotekę, która obecnie mieści Benedyktyński Instytut Kultury. W jego salach wystawienniczych można oglądać zabytkowe eksponaty: fragmenty romańskiej i gotyckiej kamieniarki czy elementy arkad pierwotnego krużganka klasztornego. Mnisi wprawdzie nadal nazywają tę część opactwa Wielką Ruiną, ale już tylko z przyzwyczajenia...
Droga na teren opactwa prowadzi przez „zamek" - tak nazywano XV-wieczny budynek opatówki, w którym wybito bramę. Przez nią wchodzimy na rozległy dziedziniec, niegdyś reprezentacyjny punkt opactwa, na uroczyście którym przyjmowano gości.
Benedyktyński kościół św. św Piotra i Pawła to jednonawowa budowla z głównie barokowym wyposażeniem. Na uwagę zasługują m.in. chór ponad wejściem i ambona w kształcie łodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Najstarszą widoczną częścią świątyni jest prezbiterium z przełomu XV i XVI wieku. Z tego samego okresu pochodzi także polichromia na południowej ścianie, przedstawiająca Trzech Króli.
Z prezbiterium można przejść na krużganki klasztorne, gdzie myślą powracamy do początków opactwa. Znajdują się tu bowiem odsłonięte, dobrze zachowane mury romańskiego kościoła, wzniesionego w drugiej połowie XI wieku z niewielkiej wapiennej kostki.
Czytaj więcej: