Plac Świętego Ducha
| Kategoria: | Stare Miasto |
| Obiekt jest oddziałem | Stare Miasto |
| Adres: | Plac Świętego Ducha, 31-023 Kraków |
Plac Świętego Ducha nie jest - jak zwykło się niekiedy uważać - stosunkowo młodym, sięgającym lat dziewięćdziesiątych XIX w. założeniem urbanistycznym. Już bowiem na dość dokładnym tzw. Planie Kołłątajowskim (1785 r.) widoczna jest w tym miejscu niezabudowana przestrzeń. Plac ten ograniczała jednak od północy bryła kościoła Świętego Ducha, stojącego ukosem do ul. Szpitalnej - mniej więcej w miejscu dzisiejszego zieleńca. Kościół Świętego Ducha połączony był z klasztorem, mieszczącym kiedyś szpital prowadzony przez kanoników Ducha Świętego De Saxia, zwanych duchakami. Ten wartościowy kompleks średniowiecznych zabudowań wyburzono decyzją Rady Miasta w latach 1892-1893, pod zabudowę przyszłego teatru miejskiego. Stało się tak pomimo protestów wielu luminarzy krakowskiej nauki i kultury, z malarzem Janem Matejką na czele.
Na szczęście ostał się stojący nieco głębiej, bliżej Plant, gotycki kościół św. Krzyża, wzniesiony w XIV w. W połowie XV w. dostawiono do niego masywną, frontową wieżę. Osobliwością tego kościoła jest niespotykane zróżnicowanie sklepień. I tak nawę wsparto na centralnym filarze rzadko spotykanego sklepienia palmowego, w prezbiterium zastosowano sklepienie sieciowe, a w kaplicy św. Andrzeja - gwiaździste. Zachowało się ponadto kilka portali gotyckich oraz bogate, sięgające XV w. wyposażenie.
Niewiele brakowało, a Kraków utraciłby bezpowrotnie kameralny plac Świętego Ducha, bowiem w roku 1904 ogłoszono konkurs na projekt nowego ratusza, który miał stanąć właśnie tu. Jego uczestnicy nie przejęli się jednak specjalnie kontekstem historycznym, ani specyficzną, wiekową zabudową w obrębie Plant, toteż nadesłanym pracom wytykano wszechobecne podobno „tendencje kosmopolityczne”. Jak pisał historyk i kronikarz miasta Klemens Bąkowski większość ocenianych projektów „może się również nadawać do pałacu municypalnego w Nicei, jak i dla siedziby rządu w Pretorii i Bukareszcie". Konkurs okazał się - na szczęście - wielkim fiaskiem.
Bokiem do placu, przy ul. Szpitalnej 19, stoi tzw. Dom pod Krzyżem, kryjący zręby średniowiecznego szpitala i kaplicy pod wezwaniem św. Rocha. W XVIII w. urządzono tu przytułek dla ubogich. Z tamtego okresu pochodzi zapewne konstrukcja łamanego dachu polskiego w typie krakowskim (czyli z dwoma połaciami dachowymi). „Dom pod Krzyżem” , wykupiony u progu XX w. przez Radę Miasta, przekazany został w roku 1917 Związkowi Artystów Polskich. Po przenosinach artystów do nowego gmachu przy ul. Łobzowskiej (1935 r.), przejęło go Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Od roku 1969 działa tu Oddział Teatralny muzeum.
Warto wspomnieć o stojącym w sąsiedztwie (ul. Szpitalna 32) Hotelu Pollera. Już około roku 1820 z połączenia kilku kamienic powstał na tym miejscu rozległy dom zajezdny „Pod Złotą Kotwicą”. Okres jego świetności wiąże się nierozerwalnie z osobą Austriaka Kaspra Pollera, który nabył zajazd w 1834 r. Dzieło ojca kontynuował syn Adolf, rozbudowując i unowocześniając hotel, który dzięki Pollerom zyskał sobie renomę jednego z najlepszych w XIX-wiecznym Krakowie.
Czytaj więcej na www.krakow.travel