Dürer i Holbein na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu zaprasza na specjalny pokaz obrazów z Gemäldegalerie w Berlinie.

ALBRECHT DÜRER (1471–1528)
Urodzony w Norymberdze, uczył się u ojca, który parał się złotnictwem. Uznany za najwybitniejszego malarza niemieckiego renesansu. W jego artystycznym dorobku dominują dzieła graficzne – rozsławiły go głównie cykle grafik: Apokalipsa, Wielka Pasja, Życie Marii czy tzw. ryciny mistrzowskie: Melancholia, Rycerz, śmierć i diabeł oraz Św. Hieronim. Artysta tworzył obrazy o tematyce religijnej, ale sławę przyniosły mu przede wszystkim portrety, w których potrafił oddać nie tylko cechy fizjonomiczne, lecz również psychologiczną charakterystykę modela – umiał „namalować duszę”. Dwukrotnie odwiedził Italię, podróżował do Niderlandów. Zajmował się również teorią sztuki – interesowały go zwłaszcza kwestie proporcji i perspektywy.

PORTRET JAKOBA MUFFELA (1471–1526). Norymberga, 1526
Obraz, namalowany pierwotnie na płótnie, został przeniesiony na podłoże drewniane, a następnie ponownie na płótno. Przedstawia burmistrza Norymbergi Jakoba Muffela (1471–1526), członka rady miejskiej, jednego z siedmiu starszych (Septemviri). Powstał w 1526 roku, kiedy Dürer malował przedstawienia czterech apostołów, przeznaczone do jednej z sal (Regimentstube) norymberskiego ratusza – jedno ze swoich najbardziej rozpoznawalnych dzieł malarskich (obecnie w Alte Pinakothek w Monachium). W tym samym roku malarz wykonał podobiznę innego członka rady miejskiej Norymbergi – senatora Hieronymusa Holzschuhera. Niewykluczone, że oba jednakowych rozmiarów i podobnie kadrowane portrety powstały w ramach jednego zamówienia. Reprezentują ten sam styl: model ukazany jest w popiersiu wypełniającym całą płaszczyznę obrazu, na gładkim tle. Malarz zrezygnował z ujęcia w półpostaci, uwzględniającego zwykle także ręce. Uwaga widza skupia się na twarzy, oddanej z wyjątkowym realizmem i psychologiczną głębią. Wąskie usta i głęboko osadzone oczy wpatrzone w dal, poza kadr obrazu, nadają fizjonomii starszego mężczyzny wyraz zamyślenia, powagi i pewnej surowości.

***
HANS HOLBEIN MŁODSZY (1497–1543)
Wybitny portrecista, syn niemieckiego malarza Hansa Holbeina starszego, urodził się w Augsburgu, a około 1516 roku osiadł w Bazylei. Zajmował się ilustracją książkową, projektował witraże, ale największą sławę przyniosły mu portrety, których realizm budził podziw i uznanie współczesnych, m.in. francuskiego poety Nicolasa Bourbona. W 1526 roku Holbein wyjechał do Londynu, gdzie jako protegowany Erazma z Rotterdamu znalazł patrona w osobie wpływowego Tomasza Morusa, a potem jego mecenasem został arcybiskup William Warham. Lata 1528–1532 artysta spędził ponownie w Bazylei, po czym powrócił do Londynu. Zasłynął jako portrecista angielskiej elity, namalował znane portrety króla Henryka VIII i jego żon oraz księcia Walii Edwarda. W odróżnieniu od Albrechta Dürera nie pozostawił spuścizny teoretycznej

PORTRET HERMANNA HILLEBRANDTA (?) DE WEDIGH (ur. 1494), Londyn, 1533
Identyfikacja modela nie została definitywnie rozstrzygnięta. Na podstawie widniejącego na złotym sygnecie herbu kupieckiej rodziny Wedigh z Kolonii (w polu srebrnym trzy zielone liście między dwiema czarnymi belkami ułożonymi w literę V) przyjęto hipotetycznie, że obraz przedstawia jednego z jej członków, być może brata lub kuzyna Hermanna III von Wedigh (ok. 1503–1560), sportretowanego przez Holbeina w 1532 roku (obraz w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku).
W 1532 roku po czteroletnim pobycie w Bazylei Holbein powrócił do Londynu. Znalazł tam nową klientelę wśród członków Stalhof – wpływowej organizacji kupców zrzeszonych w Lidze Hanzeatyckiej. Czy portret faktycznie przedstawia członka Stalhof – nie wiadomo. Wątpliwości budzą jego wymiary – obraz jest mniejszy niż wizerunki członków niemieckiej korporacji i niewykluczone, że został namalowany dla prywatnego zleceniodawcy. Styl portretu jest charakterystyczny dla późnych obrazów Holbeina, w których malarz rezygnował z dodatkowych elementów, ukazując modeli na gładkim, neutralnym tle. Jedynym rekwizytem pozostają rękawiczki – symbol wysokiego statusu społecznego osoby portretowanej. Asymetryczna, wyrazista twarz ukazanego na wprost modela uderza wyjątkowym realizmem. Lewe oko, nieco mniejsze, jakby przymrużone, starannie przycięta broda oraz długie, lekko opadające wąsy i wąskie usta nadają tej fizjonomii szczególny wyraz.