16. Festiwal Conrada: jeszcze więcej wydarzeń!

Idea przewodnia – autentyczność

Ideą przewodnią 16. Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada jest autentyczność. – Niektórzy próbują ją fabrykować, najczęściej jednak bez skutku. Autentyczność to dobro rzadkie, ale też najbardziej pożądane. Być może nie potrafimy jej precyzyjnie zdefiniować, za to czasem da się ją uchwycić w locie. Tej jesieni poszukamy autentyczności nie tylko w literaturze opartej na faktach, ale też w fikcji, a nawet w czystym zmyśleniu – mówi Olga Drenda, dyrektorka kreatywna Festiwalu Conrada.

Do Krakowa przyjadą twórczynie i twórcy literatury wymykającej się tradycyjnym kategoriom gatunkowym. Będzie wśród nich Lauren Groff – amerykańska autorka powieści i opowiadań nominowana do prestiżowej National Book Award, która dała się już poznać festiwalowej publiczności w ramach cyklu rozmów online Grzegorza Jankowicza pt. „Natura przyszłości”. Tym razem, wychodząc od najnowszej książki „The Vaster Wilds” (w polskim przekładzie ukaże się jako „Dzikie bezkresy”), pomówimy o doświadczeniu życia w kontakcie z piękną i przerażającą przyrodą, a także o samotności.

Ważnym punktem festiwalu będzie długo wyczekiwane spotkanie z norweskim pisarzem Karlem Ovem Knausgårdem. – Kiedyś postanowił walczyć z bezradnością wobec opowieści, zanurzając się w codzienności i pisząc o samym sobie w sześciu tomach cyklu „Moja walka”. Teraz Knausgård powraca do fikcji, zadając pytania o granice tego, co możliwe i realne. W jego nowych powieściach w zwyczajne życie wkradają się znaki, a w tle działa nieznane. To doskonała okazja, by porozmawiać o szczerości, wiarygodności i wolności, a może również o muzyce – zapowiada Drenda.

– Zależało nam także na spotkaniu z palestyńską pisarką i wykładowczynią Adanią Shibli – podkreśla z kolei Urszula Chwalba, dyrektorka wykonawcza Festiwalu Conrada. – Przetłumaczona na polski powieść „Drobny szczegół” to wstrząsający obraz trwającego przez wiele pokoleń konfliktu palestyńsko-izraelskiego. Równocześnie jest to refleksja nad uniwersalnymi mechanizmami przemocy. Właśnie o tych kwestiach, niestety bardzo aktualnych, pomówimy w październiku. Dodatkowym kontekstem będzie najnowsza książka Shibli zatytułowana „Dotyk”, którą festiwal objął patronatem – dodaje Chwalba.

Jak zwykle na krakowskim festiwalu nie zabraknie przedstawiciela nowojorskiego środowiska literackiego. Tym razem będzie nim Eliot Weinberger, eseista, tłumacz, publicysta i krytyk literacki. Jego nieszablonowy poemat prozą „What I Heard About Iraq” został uznany za jeden z najwybitniejszych utworów antywojennych i doczekał się licznych adaptacji teatralnych, radiowych i muzycznych. Spotkanie będzie okazją, by eksplorować rozległe przestrzenie zainteresowań amerykańskiego erudyty.

Poza wyżej wymienionymi w Krakowie pojawią się między innymi Sebastian Barry, Lars Saabye Christensen, Claudia Durastanti, Andrij Kurkow, Cheon Myeong-kwan, Claudia Piñeiro, Antoine Sénanque, Reiner Stach i Tatiana Țîbuleac. Festiwal Conrada będzie też świętem literatury polskiej – dzięki obecności takich pisarek i pisarzy jak Kalina Błażejowska, Artur Domosławski, Natalia Fiedorczuk, Marta Hermanowicz, Liliana Hermetz, Eliza Kącka, Jacek Paśnik, Barbara Sadurska, Dominika Słowik, Sławomir Shuty i Andrzej Stasiuk. Co więcej, już po raz kolejny Kraków będzie gościć laureatkę Literackiej Nagrody Nobla – Olgę Tokarczuk.

Tradycyjnie na festiwalu odbędą się warsztaty z cyklu „Lekcje czytania” – poprowadzą je Katarzyna Kubisiowska, Marek Rabij, Katarzyna Trzeciak, Błażej Warkocki i Aleksandra Wojtaszek. Uczestnicy skupią się na takich zagadnieniach, jak wiarygodność, obiektywność oraz odpowiedzialność za słowo i jego interpretację.

Nagroda Conrada – nominacje

Jednym z najważniejszych wydarzeń festiwalowego tygodnia będzie uroczysta gala Nagrody Conrada (27 października) przyznawanej za najlepszy debiut literacki minionego roku, połączona z wykładem mistrzowskim Doroty Masłowskiej oraz premierą słuchowiska „Chaszcze” Elżbiety Łapczyńskiej i Michała Stępnia.

Nagroda Conrada, przyznawana od 2015 roku, to pierwsze polskie wyróżnienie za debiut w dziedzinie prozy, rozumianej szeroko – zarówno jako twórczość fabularna, jak i non-fiction.

Pierwsza z nominowanych – Emilia Dłużewska – jest dziennikarką „Gazety Wyborczej”, na której łamach pisze o książkach, popkulturze, feminizmie i przemianach obyczajowych. Jej debiut literacki zatytułowany „Jak płakać w miejscach publicznych” (Znak Literanova) to osobista opowieść pacjentki zmagającej się z depresją. Autorka łączy elementy felietonu, wpisu z dziennika i komicznego monologu.

Katarzyna Groniec to ceniona piosenkarka oraz autorka tekstów i muzyki. W tym roku zdobyła Fryderyka za album „Konstelacje” w kategorii „Piosenka Literacka i Poetycka”. Akcja jej powieści „Kundle” (Wydawnictwo Nisza) toczy się na Górnym Śląsku – ćwierć wieku po wojnie, która zupełnie odmieniła społeczną rzeczywistość regionu. Bohaterowie Groniec to śląscy autochtoni, ale też przesiedleńcy z Kresów, Żydzi, Romowie i Niemcy. Góruje nad nimi instancja narracyjna, która widzi wszystko osobno. Bo niepełnych rodzin i niepewnych tożsamości scalić się nie da.

Kolejna z nominowanych – Maria Halber – jest poetką, autorką tekstów publikowanych m.in. w „Dwutygodniku”, „Małym Formacie” i „Piśmie”, a także współtwórczynią wydawnictwa Girls and Queers to the Front. Jej pierwsza książka prozatorska zatytułowana „Strużki” (Wydawnictwo Cyranka) opowiada o trudnej przyjaźni dwóch dziewczyn, które różnią się pod wieloma względami, a jednak udaje się im stworzyć bardzo silną więź. Halber w odświeżający sposób rekonstruuje okres dojrzewania i pierwszych zderzeń z rzeczywistością.

Nominację otrzymała również Małgorzata Lebda – poetka, ultramaratonka i miłośniczka rzek, uhonorowana m.in. Nagrodą Literacką Gdynia i Nagrodą im. Wisławy Szymborskiej za swoje tomy poetyckie. Oszczędny i sensualny debiut prozatorski „Łakome” (Wydawnictwo Znak) łączy wrażliwość na naturę, której częścią jest człowiek, z inwencją językową. Autorka tworzy wielowarstwową opowieść o sile żywiołów, zachłanności na życie i prywatnym kosmosie w momencie próby.

Piąta z nominowanych – Ishbel Szatrawska – jest dramatopisarką i teatrolożką. Publikowała m.in. w „Dialogu” i „Polityce”. Sztuki „Totentanz. Czarna noc, czarna śmierć” czy „Żywot i śmierć pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia” przyniosły jej uznanie krytyków. Debiutancka powieść Szatrawskiej „Toń” (Wydawnictwo Cyranka) opowiada o dziejach kilku pokoleń rodziny związanej z dawnymi Prusami Wschodnimi, gdzie od wieków mieszały się tożsamości polska, mazurska, niemiecka i litewska. Śledzimy losy bohaterów i bohaterek, począwszy od czasów wojny, aż do współczesności, kiedy rozgrywa się najnowszy dramat uchodźców.

„Kongres książki”, warsztaty i spacery na Festiwalu Conrada

„Kongres książki” to cykl spotkań dotyczących rynku wydawniczego. W dyskusjach adresowanych zarówno do samej branży, jak i do szerokiego grona odbiorców wezmą udział m.in. Edwin Bendyk, Jacek Dehnel, Jacek Dukaj, Magdalena Hajduk-Dębowska, Barbara Klicka, Mikołaj Łoziński, Mateusz Pakuła, Barbara Sadurska i Agnieszka Wolny-Hamkało.

– „Kongres książki” od lat stanowi część Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada. „Celem tego pasma jest tworzenie platformy dialogu dla osób na różne sposoby zaangażowanych w rynek książki. W jednym miejscu spotykają się autorzy i autorki, wydawczynie i wydawcy, bibliotekarze i bibliotekarki, księgarki i księgarze, tłumacze i tłumaczki, czytelniczki i czytelnicy. W trakcie debat omawiamy aktualne problemy i proponujemy rozwiązania. Część z nich jest następnie wdrażana i to przynosi największą satysfakcję. Wszystko to nie byłoby możliwe bez zaangażowania partnerów, takich jak m.in. Polska Izba Książki, Stowarzyszenie »Unia Literacka« czy Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury” – mówi Urszula Chwalba, dyrektorka wykonawcza Festiwalu Conrada i kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.

Część spotkań w ramach „Kongresu książki” odbędzie się w pałacu Potockich przy krakowskim Rynku Głównym. Na czwartek 24 października zaplanowano tam dyskusję o czasopismach literackich i roli, jaką dzisiaj spełniają. Udział wezmą Barbara Klicka („Dialog”), Marceli Szpak („Nowa Fantastyka”, „Ultramaryna”), Agnieszka Wolny-Hamkało („ZAKŁAD.magazyn”, „Notatnik Literacki”) oraz Anna Marchewka („Czas Literatury”).

Wyczekiwana debata o kondycji rynku książki i potrzebie zmian systemowych odbędzie się 25 października. Swój punkt widzenia przedstawią Jacek Dehnel (Stowarzyszenie „Unia Literacka”), Magdalena Hajduk-Dębowska (Polska Izba Książki), Grzegorz Jankowicz (Instytut Książki) oraz Rafał Lisowski (Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury). „Umowy modelowe, Konwencja Krakowska (określająca dobre praktyki w działalności wydawniczej) i inne działania podejmowane przez środowisko literackie to próby poskromienia niewidzialnej i niekoniecznie nieomylnej ręki rynku. Te działania, podejmowane oddolnie, mają na celu poprawę sytuacji wszystkich podmiotów na rynku książki. Aby jednak były skuteczne, muszą do nich dołączyć zmiany systemowe, takie jak wielokrotnie postulowana ustawa o książce” – wyjaśniają organizatorzy.

Z kolei w sobotę 26 października Pałac Potockich będzie gościć spotkanie Nowe wspaniałe światy. O grach i literaturze. „Czy jest miejsce, w którym możemy – czy bezkarnie? – sprawdzać nasze poglądy na temat tego, co jest dobre, a co złe? Na ile możemy i chcemy sobie pozwolić w takich warunkach?” – pytają organizatorzy. Odpowiedzi będą szukać pisarz i publicysta Jacek Dukaj, projektant i reżyser gier Jakub Stokalski oraz dziennikarz i eseista Edwin Bendyk.

Spotkania kongresowe na Targach Książki

Kilka spośród kongresowych spotkań otwartych dla publiczności odbędzie się na terenie Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie przy ulicy Galicyjskiej. W czwartek 24 października rozmowę z dyrektorem Instytutu Książki Grzegorzem Jankowiczem o założeniach i programie kierowanej przez niego instytucji przeprowadzi dziennikarz i dyrektor artystyczny Festiwalu Miłosza Szymon Kloska. Z kolei w piątek 25 października uczestnicy targów mogą wziąć udział w dyskusji zatytułowanej Czytanie w erze AI: Dlaczego jest ważniejsze niż kiedykolwiek? Lifehacki na popularyzację nawyku czytania. „W czasach dynamicznego rozwoju sztucznej inteligencji (AI), zdolność do krytycznego myślenia, analizy i rozumienia informacji staje się kluczowa. Czytanie wspiera te umiejętności, bo rozwija u uczniów zdolność koncentracji, kreatywność i inteligencję emocjonalną” – przekonują organizatorzy. Podczas debaty swoimi spostrzeżeniami podzielą się doświadczone edukatorki: Edyta Plich i Magdalena Siekierzyńska.

Również na 25 października zaplanowano debatę Powrót do Bullerbyn. Jak dorośli pisarze czytają książki dla dzieci. Do rozmowy zaproszono troje cenionych autorów: Mikołaja Łozińskiego, Mateusza Pakułę i Barbarę Sadurską. Młodych czytelników dotyczyć będzie także późniejszy panel organizowany we współpracy z Sekcją Wydawnictw Dziecięcych i Młodzieżowych Polskiej Izby Książki, zatytułowany Obraz wart tysiąca słów! Potencjał edukacyjny książki obrazkowej. Na ten temat dyskutować będą specjalistki: Anna Machwic (Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach), Joanna Piekarska (Biblioteka Narodowa) i Anita Wincencjusz-Patyna (Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu).

Warsztaty i spacery na Festiwalu Conrada

Program Festiwalu Conrada wzbogacają różnorodne warsztaty. W poniedziałek 21 października „Tygodnik Powszechny” zaprasza do swojej redakcji osoby zajmujące się reportażem. Czy autor reportażu opisuje bohaterów i ich historie, czy też może przez ich pryzmat próbuje opowiadać o sobie? Splotowi tych dwóch perspektyw i wrażliwości – reportera i bohatera tekstu – przyjrzą się uczestnicy warsztatów prowadzonych przez Annę Goc, redaktorkę „Tygodnika Powszechnego” i laureatkę Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego.

We wtorek 22 października Festiwal Conrada wspólnie z Muzeum Etnograficznym w Krakowie zaprasza na warsztaty zatytułowane Chłopi, ale którzy? Praca ze źródłami. „Podczas spotkania będziemy korzystać z zasobów archiwalnych, interpretować źródła osobiste i poznamy przedmioty codziennego użytku. Co mówi nam fotografia, list, pamiętnik? Jak na życie codzienne wpływała technika? Czy wszystko, co wygląda na ludowe, faktycznie takie jest? Zapraszamy wszystkich, których pasjonuje historia codzienności” – zapowiada Olga Drenda. Pisarka i dyrektorka kreatywna Festiwalu Conrada poprowadzi warsztaty wspólnie z historykiem i pracownikiem Muzeum Etnograficznego w Krakowie Mateuszem Królem.

Z kolei w środę 23 października Pałac Potockich będzie gościł Warsztaty Literatury Własnej im. Mariana Pilota. Poprowadzi je Emilia Konwerska – poetka, literaturoznawczyni, krytyczka literacka i filmowa. „Warsztaty pisarskie czasami uczą, jak pisać ładnie i schludnie. Na tych odpinamy wrotki i piszemy tak, jak się tego po sobie nie spodziewaliśmy. Na patrona powołujemy Mariana Pilota, który w pisaniu nie bał się niczego” – przekonują organizatorzy. Ponadto na uczestników festiwalu czekają dwa literackie spacery: pierwszy, z Agnieszką Konior, prowadzi szlakiem Josepha Conrada (sobota 26 października), drugi, z Anną Hojwą, wiedzie przez krakowskie księgarnie (niedziela 27 października).

Dystrybucja bezpłatnych wejściówek trwa na platformie KBF: Bilety. Więcej informacji na stronie Festiwalu Conrada i w Magazynie Conrad – specjalnym dodatku do Tygodnika Powszechnego.

Recital i wystawa

Już 21 października Festiwal Conrada wspólnie z Polskim Wydawnictwem Muzycznym zaprasza na spotkanie z Olgą Pasiecznik. Wybitna sopranistka wystąpi z recitalem pieśni ukraińskich i polskich, a następnie porozmawia z Agatą Kwiecińską, autorką biografii artystki, zatytułowaną Bez makijażu. „Olga Pasiecznik, oprócz znakomitego głosu i warsztatu, imponuje również niezłomną wiernością sobie. Od 2014 roku stanowczo wypowiada się przeciw rosyjskiej agresji wobec Ukrainy. Jest artystką niezależną – na scenie i poza nią – dlatego nie mamy wątpliwości, że koncert nas poruszy”, mówi Olga Drenda, dyrektorka kreatywna Festiwalu Conrada. Z kolei w Domu Norymberskim będzie można obejrzeć wystawę Nowa kobieta. (NIE)nowa rzeczywistość. Zaprezentowane zostaną współczesne prace nawiązujące do dwudziestowiecznej twórczości Lotte Laserstein – niemieckiej artystki wizualnej o żydowskich korzeniach. Wernisaż odbędzie się 20 października.

Pasmo filmowe

Jak co roku Kino Pod Baranami przygotowało wybór filmów nawiązujących do idei przewodniej festiwalu. Pasmo otworzy kontemplacyjny Czas, który pozostał (reż. Elia Suleiman) przedstawiający losy pewnej palestyńskiej rodziny. Wprowadzenie do filmu wygłosi gościni festiwalu, pisarka Adania Shibli. W programie znalazła się również zapomniana perła kina Republiki Weimarskiej – komedia pomyłek Thea Roland (reż. Hermann Kosterlitz). Festiwal Conrada będzie okazją, by wrócić do Matriksa (reż. Lana Wachowski, Lilly Wachowski), który niezmiennie rozpala wyobraźnię widzów. Na dużym ekranie zobaczymy też głośny obraz Oldboy (reż. Park Chan-wook) – prelekcję wygłosi koreański pisarz Cheon Myeong-kwan. Ciekawą pozycją w programie jest projekt Pasolini Rework Cosima Terlizziego i Luki Marii Baldiniego, realizowany wspólnie z Włoskim Instytutem Kultury w Krakowie. W jego ramach nieznany szerzej dokument Piera Paola Pasoliniego – klasyka włoskiego kina – zostanie zremiksowany i połączony z sound artem na żywo. Seanse odbędą się między 21 a 24 października.

Wydarzenia dla dzieci, młodzieży i opiekunów

Dla najmłodszych odbiorców Festiwalu Conrada oraz ich opiekunów przygotowano spotkanie z Åsą Lind, szwedzką autorką popularnych książek o Ellice, Karusi i Piaskowym Wilku, a także warsztaty ciałopozytywne.

Młodzież zapraszamy na spotkanie wokół „Książki o narkotykach. Nieporadnika” Bogusia Janiszewskiego i Maksa Skorwidera, którą konsultowało szerokie grono ekspertów: lekarzy, specjalistów do spraw uzależnień, terapeutów i prawników. Czytelniczki i czytelnicy znajdą w niej sprawdzone informacje o substancjach psychoaktywnych, ich działaniu na mózg i organizm człowieka, a przede wszystkim o mechanizmach uzależnienia. Otrzymają ponadto wskazówki, gdzie w razie potrzeby szukać pomocy. „Książkę o narkotykach” konsultowało szerokie grono ekspertów: lekarze, specjaliści uzależnień, terapeuci i prawnicy. 24 października, o godz. 10.00 odbędą się warsztaty dla klas: VII–VIII szkoły podstawowej oraz I–II szkół ponadpodstawowych. Zgłoszenia, z nazwą szkoły i klasy oraz numerem telefonu do opiekuna grupy, należy wysłać na adres koordynatorki projektu, Barbary Zając z działu interdyscyplinarnego KBF (barbara.zajac@kbf.krakow.pl)

Na festiwalu spotkamy autorki i autorów nominowanych do konkursu Literacka Podróż Hestii. Tworzą oni literaturę dla młodzieży – czytelników szczególnie wyczulonych na moralizatorstwo i fałsz. Festiwalowe pasmo „Młodzi czytają” pozwoli przekonać się, kto potrafi dziś sprostać wysokim wymaganiom tej grupy wiekowej. Dla opiekunów i nauczycieli przygotowano wydarzenie „Odpowiedz mi! Ale jak?”. Ceniona ilustratorka i autorka książek dla dzieci Anke Kuhl oraz edukatorka seksualna Katharina von der Gathen podpowiedzą, jak rozmawiać z dziećmi o seksualności. Spotkania dla dzieci, młodzieży i opiekunów, organizowane we współpracy z Wydawnictwem Dwie Siostry, Wydawnictwem Agora i Wydawnictwem Zakamarki, odbędą się w dniach 24–26 października.

Jeszcze więcej wydarzeń literackich…

Festiwal Conrada będzie okazją do spotkania z Grzegorzem Bogdałem, członkiem redakcji „Tygodnika Powszechnego” i laureatem Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii „Proza” za zbiór opowiadań„ Idzie tu wielki chłopak” (22 października). Rozmowę w Pałacu Potockich poprowadzi Dorota Kozicka, przewodnicząca kapituły Nagrody Literackiej Gdynia. Z kolei 19 października Festiwal Conrada organizuje w Spółdzielni Ogniwo wieczór performatywnego czytania fragmentów prozy, które powstały w trakcie tegorocznego Kursu Pisania Powieści Krakowa Miasta Literatury UNESCO.

Także w ramach festiwalu Goethe-Institut Krakau zaprasza na spotkanie Kim naprawdę pan był, panie Sebald? Fikcja i autentyczność w biografii i pisarstwie Sebalda (21 października). Udział w dyskusji weźmie dwoje świetnych specjalistów w dziedzinie przekładu literackiego: Maciej Stroiński oraz Magda Heydel. Więcej w naszym newsie.

Zagadnienia przekładoznawcze pojawią się także w dwóch debatach organizowanych przez Zakład Filologii Hiszpańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z Instytutem Cervantesa w Krakowie pod wspólnym tytułem: DEL ESPAÑOL. Co dziś czytamy w przekładach z hiszpańskiego? Co warto przełożyć? (17 i 18 października).

…i sport!

25 października Festiwal Conrada zaprasza na wieczór pełen silnych emocji – pod hasłem „Sport to poezja”. W Spółdzielni Ogniwo spotkają się ludzie pióra, którym nie jest obcy stadion czy hala: Michał Okoński, redaktor „Tygodnika Powszechnego” i autor książek o piłce nożnej, Kornelia Sobczak z „Dialogu”, a wcześniej z serwisów Ciacha.net, Sport.pl i Zczuba.pl oraz nagrodzona Paszportem „Polityki” pisarka i wierna kibicka piłkarska Dominika Słowik. Razem z publicznością będą oglądać, wspominać i komentować najważniejsze sportowe chwile.