Jakość zieleni miejskiej zależy od tego, jak o nią dbamy. Równie istotne jest przestrzeganie przepisów prawa dotyczących ochrony przyrody.
Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa przypomina posiadaczom nieruchomości (właścicielom, zarządcom, administratorom terenów) o obowiązku właściwego utrzymania drzew i krzewów. - Każda taka osoba ma obowiązek utrzymywania we właściwym stanie drzew i krzewów rosnących na terenie nieruchomości będącej w jej posiadaniu - przypomina Ewa Olszowska-Dej, zastępca dyrektora Wydziału Kształtowania Środowiska UMK. Wszelkie zabiegi oraz cięcia pielęgnacyjne, korekcyjne, techniczne drzew i krzewów posiadacz terenu winien przeprowadzić we własnym zakresie, pod warunkiem, że będą one wykonane zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej. - Jeśli właściciel drzew nie ma odpowiednich kwalifikacji, najlepiej zlecić prace fachowcom - radzi wicedyrektor Olszowska-Dej.
Na wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych nie jest wymagane zezwolenie. Wyjątek stanowią tereny wpisane do rejestru zabytków, w tym przypadku zarówno pielęgnacja, jak i usuwanie drzew i krzewów wymagają zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Najczęściej stosowane cięcia pielęgnacyjne (sanitarne) w koronach drzew polegają na usuwaniu pędów, gałęzi i konarów chorych, martwych oraz połamanych. Wykonywane są jako zabiegi poprzedzające inne zabiegi pielęgnacyjne, warunkujące podjęcie pozostałych prac w koronie drzewa.
W ogrodnictwie stosowane są również cięcia pielęgnacyjne korygujące. Takie zabiegi zmierzają do niwelowania wad korony, poprawiają statykę drzewa i zapobiegają rozłamaniom, (np. w koronach topól), co ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa mieszkańców. Cięcia korygujące to m.in. obniżenie wysokości, odciążenie konarów, korekta statyki poprzez odciążenie części korony, usuwanie gałęzi nieprawidłowych oraz nadmiernie zagęszczających koronę itp. Często zachodzi wówczas konieczność usunięcia części żywych i zdrowych konarów czy gałęzi, a nawet wierzchołków drzew. Cięcia korygujące nie mają jednak nic wspólnego z pielęgnacją drzew, chociaż często przy tej okazji usuwa się posusz. Rzadko stosuje się cięcia w sposób radykalny i ważny tutaj jest cel przeprowadzanych zabiegów.
Wśród innych zabiegów ogrodniczych wymienić można cięcia pielęgnacyjne prześwietlające, których celem jest rozluźnienie zbyt zgęszczonej korony. Wykonuje się je w celu lepszego wykorzystania przez drzewo światła oraz lepszego przewietrzania korony, a tym samym dla poprawy warunków życia i rozwoju drzewa. W budownictwie, wzdłuż ciągów komunikacyjnych, linii energetycznych i telekomunikacyjnych stosowane są często cięcia techniczne. - Ze względu na cel ich wykonywania, m.in. zapewnienie bezpieczeństwa użytkownikom tras komunikacyjnych, utrzymanie w należytym stanie urządzeń energetycznych i telekomunikacyjnych, cięcia techniczne wymagają działań dość radykalnych. Zawsze jednak powinny być przeprowadzane zgodnie ze sztuką ogrodniczą - zaznacza wicedyrektor Wydziału Kształtowania Środowiska UMK.
Często zdarza się, że właściciele, zarządcy lub inni posiadacze terenów zlecają wykonanie cięć przypadkowym osobom, bez merytorycznego przygotowania. - Wielokrotnie nasi inspektorzy stwierdzają nieprawidłowości w wykonywanych pracach. Dotyczą one w szczególności zabiegu rozrzedzania koron, tzw. prześwietlania poprzez wycinanie żywych gałęzi, których usunięcie nie jest uzasadnione ani względami biologicznymi, ani technicznymi. Podobnie częste są przypadki zbędnej redukcji korony poprzez znaczne skracanie konarów lub ogławianie drzew - tłumaczy wicedyrektor Olszowska-Dej. Nie ma również uzasadnienia redukcja koron drzew rosnących na terenach zieleni, posadzonych w odpowiednich miejscach i odległościach w stosunku do innych drzew i obiektów budowlanych. Drzewa te - poza usunięciem posuszu - winny zachować swój naturalny pokrój. - Drzewo jest organizmem żywym i każda ingerencja w jego naturalny rozwój wymaga znajomości wiedzy ogrodniczej - podkreśla Ewa Olszowska-Dej. Wykonawcy, którzy niestarannie i w sposób niezgodny z zasadami pielęgnują zieleń oraz władający terenami lub inni posiadacze nieruchomości, gdzie te zabiegi są wykonywane, muszą liczyć się z naliczenie kary pieniężnej wynikającej z art. 88 ust. 1 pkt. 3 ustawy o ochronie przyrody.
Kiedy najlepiej przycinać drzewa i krzewy? Drzewa iglaste można przycinać przez cały rok. Drzewa liściaste także przez cały rok, z wyjątkiem takich gatunków, jak: brzoza, grab, klon, wierzba. - Cięcia żywych części tych gatunków należy wykonać po rozwoju liści, w miesiącach od czerwca do września. Posusz można usuwać przez cały rok - informuje Ewa Olszowska-Dej. Inaczej jest w przypadku orzecha, orzesznika, skrzydłorzecha, u których cięcia wykonuje się w okresie od 15 lipca do 15 sierpnia. Dopuszcza się zmiany pory cięć "gatunków płaczących" zależnie od warunków klimatycznych w danym roku. W każdym przypadku porę rozpoczęcia cięć wyznacza jednak termin pełnego rozwoju liści.
Na wykonanie cięć - poza terenami wpisanymi do rejestru zabytków - nie obowiązuje zezwolenie. Przy planowaniu tego rodzaju zabiegów oraz przy wycinaniu drzew i krzewów na podstawie stosownego zezwolenia należy jednak pamiętać o przestrzeganiu okresu ochronnego miejsc lęgowych ptaków chronionych. A ten, na podstawie ustawy o ochronie przyrody, obowiązuje od 1 marca do 15 października.
Inne zasady regulują kwestię wycinki drzew i krzewów. Bez żadnego zezwolenia można usunąć drzewa i krzewy owocowe, a także drzewa ozdobne, jeśli ich wiek nie przekroczy pięciu lat (chyba, że rosną na terenie wpisanym do rejestru zabytków). Na wycinkę pozostałych konieczna jest zgoda. Wydaje ją - w postaci decyzji administracyjnej - Prezydent Miasta, reprezentowany przez Wydział Kształtowania Środowiska UMK. W przypadku terenów wpisanych do rejestru zabytków zgoda na wycięcie wydawana jest przez konserwatora zabytków. - Wydanie decyzji w sprawie zieleni poprzedzone jest wizją w terenie prowadzoną przez naszych inspektorów. Często w przypadku, gdy mają zostać usunięte większe skupiska drzew, pracownikom UMK towarzyszą przedstawiciele organizacji ekologicznych - mówi Ewa Olszowska-Dej.
Jeśli wniosek o zgodę na wycinkę dotyczy przedsięwzięcia niezwiązanego z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. budowa domu jednorodzinnego), nie są naliczane opłaty. Bez opłat można wyciąć też drzewa między innymi jeśli zagrażają one bezpieczeństwu ruchu drogowego i kolejowego, obumarły i nie rokują szans na przeżycie, a także w przypadku topoli gatunków nierodzimych o obwodzie pnia powyżej 1 metra, mierzonego na wysokości 1,3 metra nad ziemią. W innym przypadkach stosowane są stawki opłat za wycinkę uzależnione od gatunku drzewa i obwodu pnia. - Większość pozwoleń na wycinkę drzew obwarowana jest koniecznością nowych nasadzeń - zaznacza wicedyrektor Wydziału Kształtowania Środowiska UMK. I przestrzega, że osoby, które niszczą zieleń i usuwają bez zezwolenia drzewa i krzewy, muszą się liczyć z karą - jej wysokość równa się trzykrotności ustawowej opłaty za usunięcie drzewa. - Samowolna wycinka po prostu się nie opłaca. Na nic też się zdają odwołania inwestorów od decyzji o nałożeniu kary, które wydajemy. Niemal we wszystkich przypadkach nasze decyzje są utrzymywane w mocy przez Samorządowe Kolegia Odwoławcze - mówi przedstawicielka UMK.
Więcej informacji o stawkach opłat towarzyszących wycince drzew oraz kar za nielegalne usuwanie roślinności można znaleźć na kolumnie ogłoszeniowej naszego dwutygodnika.
Kwestie związane z wycięciem drzew i krzewów regulują procedury m.in. WS-19, WS-20 i WS-21 dostępne na stronie: www.bip.krakow.pl.
W 2009 roku wydano 2113 decyzji administracyjnych w sprawie usuwania zieleni, w tym:
Maciej Kot
Gimnazjum w pytaniach i odpowiedziach [PDF]
Długa jak nowa [PDF]