W cyklu #krakowheritage, w którym piszemy o odnowionych krakowskich zabytkach, pozostajemy na placu Wszystkich Świętych – u krakowskich franciszkanów. Tym razem przybliżamy historię zabudowań klasztornych i zapraszamy na spacer po krużgankach.
Klasztor wraz z bazyliką pw. św. Franciszka z Asyżu (o której pisaliśmy w dwóch poprzednich odcinkach cyklu: tutaj oraz tutaj) zlokalizowany u zbiegu placu Wszystkich Świętych i ulicy Franciszkańskiej jest wpisany do rejestru zabytków Krakowa pod nr A – 22 jako zespół sakralny. To jeden z najstarszych w Krakowie i najbardziej rozpoznawalnych zespołów sakralnych. Swoją popularność zawdzięcza również sąsiadującemu z nim Pałacowi Biskupiemu z najsłynniejszym w Krakowie „oknem papieskim” – związanym z postacią Jana Pawła II.
Franciszkanie mają w Krokwie długą historię. Przybyli do miasta w 1237 roku z Pragi, a w 1240 roku rozpoczęła się budowa konwentu wspierana przez Bolesława Wstydliwego – księcia krakowskiego i sandomierskiego. Dziś możemy powiedzieć, że krakowski klasztor jest drugim (po wrocławskim) klasztorem franciszkańskim na ziemiach polskich. Od chwili założenia istnieje nieprzerwanie do dzisiaj, pomimo różnych dziejowych zawirowań zagrażających tej ciągłości.
W zabudowaniach klasztornych zachowały się krużganki, które zostały wybudowane w XV wieku w celu połączenia budynków klasztornych w jeden blok. Krużganki miały także służyć jako miejsce do procesji eucharystycznych. Według przekazów pierwsze procesje odbywały się tu już w 1455 roku.
Krużganki szybko zaczęto przyozdabiać freskami i portretami biskupów. Po pożarze, który miał miejsce w 1655 roku, poddano je gruntownej restauracji, nie zmieniając zasadniczo konstrukcji, ale zamalowując średniowieczną polichromię jako niezgodną z duchem baroku.
W czasie zaboru Austriacy urządzili tu wojskowy magazyn tytoniowy, co miało wpływ na ich znaczną degradację. Wielki pożar w 1850 roku szczęśliwie ominął krużganki, a współczesny wygląd miejsca nakreśliła odnowa w latach 1905-1912.
Krużganki stanowią swego rodzaju Campo Santo (święte pole), znajduje się tutaj bowiem wiele nagrobków, epitafiów i płyt pamiątkowych z różnych epok oraz gotyckie freski, liczne obrazy malowane na ścianie i na płótnie, w tym Galeria Biskupów Krakowskich.
Zwiedzając krużganki, nie sposób pominąć dwóch kaplic – tzw. włoskiej ze stiukami Baltazara Fontany oraz kaplicy św. Eligiusza, która pierwotnie była wolno stojącą budowlą i należała do cechu złotników.
Krużganki otaczają wirydarz (kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz murów klasztornych) - nieodłączną część założenia klasztornego, przewidzianą regułą wielu średniowiecznych zakonów. Nazwa ta była stosowana także dla określenia dworskich ogrodów z kwiatami, ziołami, z ustawionymi w cienistych miejscach ławkami.
W 2016 roku przeprowadzono remont konserwatorski elewacji klasztoru (od strony placu Wszystkich Świętych), który został dofinansowany z budżetu miasta kwotą 120 000 zł, co stanowiło 38 proc. łącznych kosztów poniesionych na ten zakres prac. Prace współfinansowane były ze środków klasztoru.
A od 2017 roku etapami realizowane są prace remontowe i konserwatorskie krużganków i wirydarza, które zakończą się w tym roku. Prace w krużgankach współfinansowane są ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. Prace obejmujące remont konserwatorski elewacji wirydarza wraz z konserwacją okien witrażowych dofinansowane zostały z budżetu miasta łączną kwotą 390 tys. zł, co stanowi 50 proc. kosztów poniesionych na ten zakres prac.
Po zakończeniu renowacji krużganki mają zostać w całości otwarte do zwiedzania. Dodatkową atrakcją będą prezentowane tu rzeźby autorstwa Franciszka Wyspiańskiego.
Przestrzeń krużganków jest przystosowywana do pełnienia nowych funkcji kulturalnych. Dopracowywany jest program oprowadzania – już niedługo turyści będą mogli zwiedzać krużganki z aplikacją telefoniczną oraz korzystać z kiosków multimedialnych, które nie tylko dostarczą informacji o tym miejscu, ale też pozwolą na przeglądanie zdigitalizowanych ksiąg z niezwykle zasobnego, zabytkowego księgozbioru biblioteki zakonu.
W cyklu #krakowheritage przybliżamy odnowione krakowskie obiekty. Zachęcamy do spacerowania ich szlakiem, publikowania zdjęć z tych wędrówek w mediach społecznościowych z hasztagiem #krakowheritage. Wspólnie pokażmy, że jesteśmy dumni z efektów opieki nad zabytkami naszego miasta. Bądź turystą w swoim mieście – #zwiedzajKrakow i odkrywaj na nowo cenne zabytki.
Chcesz poznać więcej odnowionych zabytków? - pozostałe odcinki cyklu #krakowheritage możesz znaleźć tutaj.