Seniorze, nie siedź w domu!

Statystyki wskazują jednoznacznie, że się starzejemy. Jeszcze w 1995 r. seniorzy stanowili 12 proc. krakowian, dziś to prawie 16 proc, a prognozy mówią, że w 2035 r. będzie ich już 40 proc. Stajemy przed wyzwaniem, by z jednej strony Kraków był miejscem przyjaznym dla osób starszych, z drugiej – by wykorzystać ich ogromny potencjał.

Kraków podejmuje wiele działań na rzecz osób starszych – nie da się ukryć, że każdy z nas dołączy do tej grupy wiekowej, która już niebawem będzie najliczniejsza.

– Bardzo ważne jest, aby zmienić stereotyp seniora – mówi Anna Okońska-Walkowicz, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Polityki Społecznej. – Coraz częściej są to osoby aktywne, czynne zawodowo, o wielkim doświadczeniu. Ten ogromny potencjał należy wykorzystać, ale potrzebne są tu działania skierowane zarówno w stronę osób 60+, jak i w stronę ludzi młodych, by potrafili współpracować z osobami starszymi – podkreśla Anna Okońska-Walkowicz.

Bardzo ważne jest zachęcanie starszych osób do udziału w życiu społecznym, zwiększenie liczby zajęć, które zapobiegają samotności i izolacji, a także zapewnienie wolontariuszom w starszym wieku możliwości wykonywania prac społecznych. Badania dowodzą, że wolontariat zwiększa komfort psychiczny osób starszych w niego zaangażowanych, jak również wpływa na poprawę zdrowia psychicznego tych seniorów, którzy otrzymują tego rodzaju pomoc. Gmina Miejska Kraków wraz z Fundacją Teatru Ludowego realizuje projekt „Seniorski klub wolontariusza". Jego celem jest wspieranie uczestnictwa seniorów w życiu społecznym, w tym upowszechnienie idei wolontariatu oraz aktywizację seniorów.

Jak wynika z raportu „Zdrowe starzenie się. Wyzwanie dla Europy", kapitał społeczny zwiększa się, kiedy obywatele aktywnie działają w partiach politycznych lub organizacjach charytatywnych i uczestniczą w wyborach. Aktywność społeczna wzmacnia w ludziach poczucie przynależności do wspólnoty i zapewnia dobre samopoczucie, a to sprzyja zachowaniu zdrowia.

– Prezydent Miasta Krakowa zamierza powołać zespół konsultacyjny złożony z seniorów, którzy posiadają wiedzę, doświadczenie i to, czego deficyt odczuwamy w młodości, czyli wolny czas – mówi Anna Okońska-Walkowicz. – Konieczne jest też upowszechnianie wiedzy gerontologicznej, bo znajdujemy się w grupie 18 krajów o najstarszym społeczeństwie.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że Wydział Spraw Społecznych UMK  realizuje wspólnie ze Stowarzyszeniem na rzecz Rozwoju Kapitału Społecznego "Pracownia Obywatelska" projekt pn. „Seniorzy decydują – Dialog obywatelski seniorów w Krakowie." Celem projektu jest m.in. zintegrowanie krakowskich organizacji pozarządowych reprezentujących interesy osób starszych oraz zwiększenie zaangażowania osób w wieku 60+, w działalność sprzyjającą rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego. W ramach projektu przeprowadzane są debaty o problemach i potrzebach krakowskich seniorów, szkolenia z zakresu współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego oraz warsztaty.

Nowym pomysłem Krakowa jest uruchomienie telefonu dla seniorów, dzięki któremu będą mogli pozyskać informacje dotyczące oferty kulturalnej, edukacyjnej czy rekreacyjnej przygotowanej specjalnie dla nich. – Wielu seniorów odczuwa potrzebę wyjścia z domu, ale nie mają niestety dostępu do informacji. Dzięki telefonowi otrzymają podpowiedź, co może ich zainteresować – wyjaśnia pełnomocnik prezydenta ds. polityki społecznej.

O tym, jak bardzo potrzebna jest tego typu oferta, najlepiej świadczy fakt, iż w ciągu miesiąca w miejskich dziennych domach pomocy, klubach seniora i ośrodkach wsparcia dla osób w podeszłym wieku przebywa ponad tysiąc osób. Wiedzą o tym dyrektorzy miejskich instytucji kultury, którzy do swojej oferty włączyli wiele programów skierowanych właśnie do seniorów.

W kamienicy Lamellich

W bogatej ofercie Śródmiejskiego Ośrodka Kultury, mieszczącego się w zabytkowej kamienicy Lamellich w centrum miasta (ul. Mikołajska 2), można znaleźć szereg inicjatyw skierowanych do osób starszych. W ośrodku organizowane są spotkania literackie, wieczory poetyckie, koncerty i spektakle, pokazy filmów i przezroczy. Jest to miejsce spotkań wielu stowarzyszeń (Stowarzyszenie Przyjaciół Przemyśla, Towarzystwo Miłośników Jarosławia, Polskie Towarzystwo Ziemiańskie, Stowarzyszenie Osób Dotkniętych Chorobą Parkinsona), zrzeszających osoby w starszym wieku.We współpracy z Uniwersytetem Trzeciego Wieku organizowane są kursy rysunku i malarstwa dla osób 50+. Seniorzy mogą uczestniczyć także w warsztatach literackich.

Od kilku już lat w pracowni komputerowej prowadzone są szkolenia na poziomie podstawowym i zaawansowanym: – Bycie „komputerowym" stało się modne wśród seniorów, a znajomość obsługi komputera jest wyznacznikiem wpasowania się w nowoczesny świat, dostępny jeszcze niedawno tylko dla młodszych – mówi Jolanta Ciok, która prowadzi w ŚOK-u kursy z obsługi komputera. – Coraz więcej seniorów, nawet tych opornych, przekonuje się, że można i warto korzystać z komputera. Także osoby, które już kiedyś opanowały podstawy obsługi komputera, zgłaszają się, aby nauczyć się czegoś nowego – dodaje.

Pani Jolanta opowiada też o swojej najstarszej, 86-letniej kursantce, która brała nawet udział w olimpiadzie informatycznej dla seniorów, a teraz co kilka tygodni pojawia się na zajęciach, by nauczyć się czegoś nowego. – Dojrzały wiek nie musi wiązać się z bezczynnością i zamknięciem w czterech ścianach często pustego domu – mówi instruktorka. – To szansa na poczucie się znowu trochę jak w czasach studenckich, zawieranie nowych znajomości, zadbanie o swój wygląd i rozwój intelektualny, zrobienie tego, na co wcześniej zawsze brakowało czasu. Wykonanie takiego kroku po prostu odmładza – przekonuje.

Śródmiejski Ośrodek Kultury bierze w tym roku udział w projekcie „Generacje–Kreacje. Sztuka w dialogu pokoleń". Głównym celem programu jest wspólna aktywizacja twórcza dzieci ze Specjalistycznej Placówki Opiekuńczo-Wychowawczej „Parkowa" i krakowskich seniorów. Jego uczestnicy wzięli udział w wielu wydarzeniach artystycznych, uczęszczali na warsztaty muzyczne, filmowe i teatralne. W finale tego przedsięwzięcia, który odbędzie się w ŚOK-u, zaprezentowany zostanie wspólnie przygotowany spektakl pt. „Lokomotywa". Poprzez zajęcia integracyjne dla obu grup udało się nawiązać trwałą więź pomiędzy młodszymi i starszymi uczestnikami, rozbudzić zainteresowania kulturalne, odkrywać zdolności artystyczne. Ważnym rezultatem programu było poznanie nowych możliwości działalności pozazawodowej przez osoby starsze, które poczuły się dowartościowane i potrzebne. Warto przypomnieć, że ośrodek dwukrotnie już otrzymał certyfikat „Miejsca przyjaznego seniorom".

Spotkajmy się w Dworku Białoprądnickim

I tutaj nie brakuje ciekawych zajęć dla seniorów, na które pieniądze przekazała Rada Dzielnicy Prądnik Biały. Z szerokiej oferty Domu Kultury Dworek Białoprądnicki (ul. Papiernicza 2) można wybrać zarówno coś dla ciała, jak i dla ducha. A najlepiej połączyć jedno i drugie.

– Główną zaletą tai-chi jest to, że prowadzi do harmonii ciała i umysłu – mówi Mateusz Świstak, który prowadzi zajęcia w Dworku Białoprądnickim. – Każdy ćwiczący musi odnaleźć w sobie napięcia, i dzięki technikom – bardzo prostym zresztą – niwelować je. Jeśli np. mam napięty bark, wdechem, odpowiednim nachyleniem ciała potrafię to napięcie usunąć – wyjaśnia. Tai-chi to system ćwiczeń zdrowotnych pochodzący z Chin, opracowany ok. XI w. Dzięki powolnym, harmonijnym ruchom można poprawić zdrowie, zrelaksować umysł i ciało. – Ćwiczenia poprawiają krążenie, koordynację ruchów, dotleniają mózg i usprawniają jego pracę. Pamiętajmy, że wszystkie ruchy niestandardowe powodują zwiększenie liczby połączeń nerwowych – mówi trener. Ważne są też wzmocnienie układu mięśniowego i kręgosłupa, redukcja stresu i spokojniejszy sen. – Początkowo miałem przeprowadzić tylko dwa spotkania z seniorami, ale okazało się, że tai-chi tak się spodobało, że trafiło na stałe do grafiku – dodaje pan Mateusz.

Jeśli komuś nie odpowiada chińska gimnastyka, może spróbować sił w nordic walkingu (tzw. spacer z kijkami). Ta pochodząca z Finlandii dyscyplina pozwala utrzymać w doskonałej kondycji całe ciało. Dzięki specjalnie zaprojektowanym kijom podczas treningu angażujemy 90 proc. mięśni, a obciążenie stawów i kręgosłupa jest mniejsze niż podczas zwykłego marszu. Nordic walking szczególnie polecany jest osobom po kontuzjach, z osteoporozą, bólami kręgosłupa, zwyrodnieniami stawów, zagrożonych chorobami serca oraz zaburzeniami krążenia.

Seniorzy z Dzielnicy IV mogą też uczestniczyć w zajęciach z decoupage'u (technika zdobienia przedmiotów za pomocą ozdobnych serwetek), warsztatach plastycznych, na których powstają zabawki, oraz warsztatach szycia pocztówek świątecznych. Warto też wspomnieć o Uniwersytecie Niegasnącej Młodości, w ramach którego odbywają się wykłady dotyczące zdrowia, psychologii, nowych technologii, środowiska przyrodniczego, kultury i sztuki, prawa i bezpieczeństwa, prowadzone przez specjalistów skupionych wokół Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II w Krakowie. Odpowiedzi na nurtujące seniorów pytania udzielają m.in. dietetyczki, psychologowie i kardiolodzy.

Nowohucka Akademia Seniora

Nie próżnują seniorzy skupieni wokół Ośrodka Kultury Kraków – Nowa Huta oraz Stowarzyszenia Przyjaciół Nowej Huty (os. Centrum A bl. 6 A) – dwóch organizacji, które w 2010 r. powołały do życia Nowohucką Akademię Seniora. W tym roku akademickim indeksy NAS posiada ponad 200 seniorów z Krakowa i okolic! – Akademia jest nie tylko miejscem, gdzie osoby starsze mogą zdobywać wiedzę i rozwijać swoje zainteresowania – mówią pomysłodawcy akademii. – Stwarza ona również seniorom możliwości aktywnego spędzania czasu wolnego, zachęca do prowadzenia zdrowego trybu życia, a także daje możliwość nawiązywania kontaktów towarzyskich – podkreślają. Do grona słuchaczy NASmożna dołączyć przez cały rok. Każdy może uczestniczyć w wykładach(m.in. na temat sztuki, historii, podróży, psychologii, zdrowia, nauk ścisłych), spotkaniach z kulturą(wyjścia do instytucji kultury), wycieczkach. Seniorzy z niecierpliwością czekają nawet na kolejne wycieczki po Krakowie czy krakowskich muzeach, które (mimo iż mają je na co dzień pod ręką) sami omijają. – Warto było zobaczyć wystawę „Wawelska Sztuka Wschodu" – mówi pani Marta, słuchaczka NAS. – Zabytki prezentowane na tej wystawie odzwierciedlają  szczególny rys polskiej obyczajowości. Wrażeń było dużo i warto było skorzystać z tego wyjścia – podkreśla.

Seniorzy wciąż mogą skorzystać z kursów języków angielskiego, niemieckiego lub włoskiego, zajęć ruchowych – jogi oraz gimnastyki, a także kursu fotograficznego, rękodzieła i rysunku.

W tym roku, dzięki dotacji z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2012–2013 NAS realizuje również autorski projekt „Seniorzy bez granic". Od października do grudnia osoby w wieku 60+ mogą korzystać z wykładów podróżniczych, warsztatów tworzenia biżuterii oraz zajęć salsy, wieczorów kulturowych czy kursu rękodzieła i rysunku. To, że wykłady cieszą się dużą popularnością, poświadczają ich słuchacze: – Oby było więcej tak ciekawych spotkań. Będę czekać z niecierpliwością – mówi pani Ludmiła. – Spotkanie dotyczące kultury krajów afrykańskich pozwoliło przenieść się na kilka godzin w inny świat, na ziemie spalone słońcem, piaski pustyń czy do pełnej dzikiej zwierzyny dżungli. Dzięki temu udało nam się choć trochę poznać wszystkie kolory Afryki – dodaje z kolei pani Małgorzata. Udział w tych zajęciach jest albo bezpłatny, albo seniorzy ponoszą tylko minimalne koszty.

Wprawdzie projekt „Seniorzy bez granic"dobiega końca, Stowarzyszenie Przyjaciół Nowej Huty oraz Ośrodek Kultury Kraków – Nowa Huta pracują nad nowymi przedsięwzięciami na rzecz krakowskich seniorów. Bieżące informacje o działalności NAS,jak i pozostałych projektów na rzecz osób starszych można znaleźć na stronie: www.przyjacielenowejhuty.pl.

A w Nowohuckim Centrum Kultury...

...powołano Akademię Twórczego Seniora (al. Jana Pawła II 232). – Pierwszy raz zorganizowaliśmy akademię w maju 2013 r. i projekt spotkał się z tak dużym zainteresowaniem wśród seniorów, że na niektórych zajęciach brakło dla nich miejsc – mówią pomysłodawcy. – Jak wykazały przeprowadzone przez nas badania, seniorzy czekają na kolejną edycją zajęć organizowanych w ramach Akademii. Wbrew utartym stereotypom polscy seniorzy są aktywni, otwarci na różne propozycje kulturalne i dlatego uważamy, że kontynuowanie naszego projektu jest jak najbardziej zasadne. Kolejną edycję planujemy na marzec 2014 r. – podkreślają.

Projekt Akademia Twórczego Seniora to interdyscyplinarna oferta różnorodnych aktywności w formie kursów, warsztatów, spotkań oraz wspólnych działań artystycznych stworzona w celu aktywizacji twórczej i kulturalnej seniorów z Krakowa. Program (dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego) obejmuje cykl zajęć dla seniorów odbywających się od kwietnia do grudnia 2013 r. Udział we wszystkich inicjatywach w ramach Akademii Twórczego Seniora jest bezpłatny! W tegorocznej edycji projektu odbędą się jeszcze m.in. spotkania z piosenką, warsztaty scrapbookingu, wykłady: Filipa Chmielewskiego na temat arcydzieła Hansa Memliga oraz dr Elżbiety Wawro poświęcony Thomasowi Holbesowi, spotkanie Klubu „Poznaj Świat" oraz szereg wystaw.

Podgórscy seniorzy

Dom Kultury „Podgórze" (ul. Sokolska 13) przygotował bogatą ofertę zajęć w ramach Podgórskiego Klubu Seniora. Obejmuje ona m.in. wycieczki, wykłady (tegoroczny cykl dotyczy historii sztuki), ćwiczenia pamięci i koncentracji, spotkania z zielarzem czy warsztaty stylizacji ubioru dla osób dojrzałych. Seniorzy mogą uczestniczyć w kursach przygotowanych specjalnie dla nich: języka angielskiego dla starszych dorosłych 50+, 60+, 70+..." (w czterech grupach zaawansowania), obsługi komputera, fotografii cyfrowej, treningu koncentracji, warsztatach rękodzieła artystycznego i Klubie Sztuk Pięknych. I tu nie zapomina się o tym, jak ważne jest utrzymanie dobrej kondycji. Seniorzy mogą wybrać się na jogę, gimnastykę, tańce w kręgu „Tańczyć każdy może", a także pomaszerować z kijkami w grupie spacerowej bądź zaawansowanej. Z kolei osoby, które preferują raczej sport umysłu, mogą wybrać się do klubu szachowego lub pograć w brydża.

W ofercie dla seniorów znalazły się też środowe koncerty, wykłady z filozofii i religioznawstwa, spotkania z genealogią i heraldyką oraz Gawędy Historyczne Zofii Pęderskiej – historyczki, której pasją jest odkrywanie ukrytych faktów. Przy DK „Podgórze" działa również chór Kamea.

Seniorzy piszą wspomnienia

Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida (os. Górali 5) to laureat I i II edycji akcji „Miejsce przyjazne seniorom". Placówka proponuje bogatą ofertę kulturalną, edukacyjną oraz rekreacyjną, uwzględniającą także wymianę międzypokoleniową. Ośrodek nawiązał współpracę z organizacjami skupiającymi osoby 55+, w tym m.in. z Polskim Związkiem Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Krakowie i Małopolskim Związkiem Emerytów.

Warto z pewnością wybrać się na „Gimnastykę dla pań wieku dojrzałego" usprawniającą funkcje układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, stabilizującą sylwetkę, wzmacniającą grupę mięśni posturalnych i gwarantującą poprawę samopoczucia, oraz „Gimnastykę 50+" – zajęcia rekreacyjno-rehabilitacyjne z elementami rehabilitacji aparatu ruchu, caleneticsu, pilatesu oraz jogi.

W ofercie ośrodka skierowanej do seniorów znalazły się ponadto: kursy komputerowo-internetowe (najbliższe poświęcone będzie instalacji i obsługi popularnego programu Skype) i językowe, otwarte spotkania dla brydżystów i szachistów, „Poznajemy ogrody" – spotkania poświęcone najpiękniejszym założeniom parkowym i ogrodowym, wykłady i wycieczki po Małopolsce; spotkania miłośników historii i społecznych opiekunów zabytków, cykle „Tajemnice krakowskich kościołów" oraz „Prywatne podróże. Małe i duże", a także liczne koncerty. W ośrodku działa też Filmowy Klub Seniora – w każdy wtorek dla najstarszych widzów odbywają się pokazy szczególnie interesujących filmów z bieżącego repertuaru kina „Sfinks". Każdy seans poprzedzony jest krótkim wprowadzeniem oraz Nowohucką Kroniką Filmową. Warto także powiedzieć o projekcie „Warsztaty pisarskie, czyli jak pisać wspomnienia". Warsztaty odbyły się w ramach programu PISZEMY+, zorganizowanego przez warszawskie Stowarzyszenie Dziennikarzy i Dokumentalistów „Koncentrat". Do końca 2013 r. zajęcia zostaną przeprowadzone w 13 polskich miastach – seniorzy będą inspirowani do spisywania swoich wspomnień i zapisywania historii rodzinnych. Seniorzy zaangażowani w projekt będą mogli spróbować sił w konkursie literackim – szczegóły można znaleźć na stronie: www.piszemyplus.pl.

A już 20 listopada zapraszamy na zbiorową wystawę malarstwa uczestników pracowni plastycznej Klubu Kuźnia (os. Złotego Wieku 14) – uczestnikami warsztatów są amatorzy, którzy realizują swoje malarskie pomysły pod okiem plastyka Ernesta Ogórka. Pracownia działa już piąty rok i ma w dorobku kilka wystaw oraz sukcesy w konkursach malarskich.

***

Zdobycie konkretnej umiejętności to tylko jedna z korzyści, jakie daje uczestnictwo w zajęciach. – Wynosi się z nich przede wszystkim przekonanie, że nigdy nie jest się zbyt starym na kontakt z nowoczesnością, a wszystkiego można się nauczyć, jeśli się naprawdę tego chce. Kontakt z osobami w podobnym wieku i z podobnymi doświadczeniami życiowymi, które wciąż są aktywne, uświadamia, że warto cieszyć się życiem i stawiać sobie wciąż nowe cele – mówi Jolanta Ciok, która sama jest seniorką. Podkreśla, jak niebagatelne znaczenie ma także radość z obcowania z ludźmi o różnych poglądach, wyrabianie w sobie tolerancji, dawanie sobie i innym prawa do popełniania błędów i ich naprawiania. – Wiele lat temu moja ponadosiemdziesięcioletnia znajoma zdradziła mi tajemnicę swojej świetnej formy i witalności: jeśli jest jeszcze choćby jeden dzień do przeżycia, warto się czegoś nowego nauczyć, a wieczorem założyć czerwone buty i zatańczyć – opowiada. – Od tamtej pory żyję aktywnie i staram się zarażać swoją postawą wszystkich, z którymi się stykam. Dzięki temu nie odczuwam upływającego czasu.